Geçtiğimiz günlerde ölüm yıldönümünde anılan Kübalı araştırmacı ve epidemiyolog Carlos Juan Finlay’in adı, Küba’nın en prestijli bilim merkezlerinden birinde yaşatılıyor. Finlay adına kurulmuş enstitüde yürütülen koronavirüs aşı çalışmaları tüm insanlığa umut veriyor.
İnsanlığın hala çok şey borçlu olduğu Kübalı bilim insanı Carlos Juan Finlay, araştırma ve epidemiyolojiye adanmış verimli bir yaşamın ardından 20 Ağustos 1915’te öldü. Latin Amerika haber ajansı Prensa Latina, bu büyük bilim insanını anlatan bir portre yayımladı.
Bir epidemiyolog olan Finlay, 18 Şubat 1881’de Uluslararası Sağlık Kongresi’nde ilk kez ortaya koyduğu teorisine destek bulamadı ve sarıhummanın bulaşıcı ajanının sivrisinek olduğunu keşfettiği halde haksız bir şekilde “sivrisinek doktoru” olarak nitelendirildi.
Kongrede, sarıhummanın biyolojik vektörle bulaşmasıyla ilgili devrimci hipotezini, “dişi Aedes aegypti” sivrisineğinin, mikrobu hasta bir kişiden sağlıklı bir kişiye ileten öznesi olarak tanımladı ve sundu.
Böylece, dünyaya bir ara ajan aracılığıyla yayılan salgın hastalıklarla başa çıkmanın yeni bir yolunu gösteren parlak keşfini tamamladı. Ancak vektörün yeniden üretilmesine izin verebilecek alanları ortadan kaldırmak amacıyla uygulanan sanitasyon (arındırma) programı 20 yıl sonrasına kadar uygulanmadı.
SARIHUMMA AJANININ MUTLAK KEŞFİ
Finlay’ın sıhhi önerileri sayesinde, tekrarlanan salgınlar nedeniyle sayısız ölüm yaşanan Panama, Rio de Janeiro, Veracruz, New Orleans ve Batı Yarım Küre’nin diğer bölgelerinde sarıhumma ortadan kalktı.
Bugün dünya, bunu sarıhummanın bulaşıcı ajanının mutlak keşfi olarak kabul ediyor. Bu, tıp alanında o dönemde yagın olan kanıları kıran bir bulgudur; zira bu keşif, hastalıkların yalnızca insanlar arasında doğrudan temasla değil çevresel faktörlerin etkisiyle de yayılabileceğinin keşfidir.
Bulguları için Finlay, Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’ne yedi kez aday gösterildi, ancak bu ödül kendisine hiç verilmedi. Ancak çalışmaları modern epidemiyolojinin temel ilkesini teşkil ediyor ve diğer vektör kaynaklı hastalıklarla mücadele için kılavuz görevi görüyor.
ADI AŞI ENSTİTÜSÜ’NDE YAŞIYOR
Bugün adı, en prestijli Küba bilim merkezlerinden biri olan; insan aşılarının araştırılması ve üretimine adanmış ve sağlığın korunması, hastalıklarla mücadele ve insanlığın yaşam beklentisinin uzatılmasını amaçlayan ve uluslararası tanınırlığa sahip Finlay Aşı Enstitüsü’ne verilmiştir.
İlham vericisinin ölümünden 105 yıl sonra, biyoteknoloji ve tıbbi ilaç endüstrisinin ön saflarında yer alan bu kurum, diğerlerinin yanı sıra dünyaya antimeningokok (meningokok menenjitine karşı), üç değerlikli antileptospirozik (leptospiroz hastalığına karşı), antitifoidik (tifoya karşı) ve tetanoz aşılarını kazandırmıştır.
Finlay Aşı Enstitüsü, ölümcül Covid-19’a karşı etkinliğini test etmek amacıyla, 24 Ağustos’ta 19 ile 80 yaş arasındaki 676 kişiyi içeren bir araştırma ile klinik çalışmaların ilk aşamasına başlanacak olan profilaktik (koruyucu) nitelikte Soberano 01 (Egemen) isimli aşıyı üretmeyi başarmıştır.
İlgili haber: https://sol.org.tr/haber/kubanin-korona-asisi-ne-durumda-ne-zaman-hazir-olacak-12630
