Fidel, Ignacio Ramonet’le yaptığı ve Türkiye dahil birçok ülkede yayınlanan nehir söyleşide şöyle diyordu: “Biz insan sermayemiz sayesinde hayatta kalacağız. Bu insan sermayesiyle pek çok insana yardım edebiliriz; deneyimimizle pek çok insana yardım edebiliriz; bu deneyimle kendi kendimize yardım edebiliriz, Ramonet.” (i) Yeni insanın nasıl yaratılacağı, devrimini yapmış ve 60 yıla yaklaşan bir sürede her gün yeniden kuran bir ülkede her zaman gündemde olan en öncelikli soru belki de.
Fidel’in Kübası yeni insanı yaratmak için Afrika halklarının özgürlük mücadelesine akıl almaz bir katkı sağladı; 381 bin Kübalı Afrika’nın bağımsızlık savaşına katıldı. Fidel’in Kübasında yaratılmaya çalışılan yeni insan, Devrimin hemen sonrasında başlayan abluka nedeniyle yaşanan ekonomik daralmayı aşmak için Che önderliğinde biçimlendirilen sosyalist inşa sürecinde öne çıkan ekonomi politikasında çıplak gözle görüldü. Gönüllü çalışmalara katılan Küba halkı, Devrim önderliğinin merkezi kararlarla belirlediği ekonomi politikalarına örgütlü olarak dahil oldu ve “ben”in ötesine geçip Küba için çalıştı. Fidel’in Kübasında yeni insan; 1990’lı yıllarda yakıcılaşan ekonomik kriz koşullarında ev sahipliği yapılan PanAmerikan Oyunları için gerekli spor altyapı yatırımlarının inşası için tatil günlerinde gönüllü işçilik yaptı. Adanın tarihinde en yoğun yaşanan yoksulluğa meydan okurcasına Küba’da düzenlenen PanAmerikan Oyunları’nda ilk defa ABD’den daha fazla altın madalya kazandı.
İnsan sermayesi ve yeni insan öncelikli bir mücadele konusudur devrimini yapan ve yaşatmaya çalışan her ülkede olduğu gibi, Küba’da da. Çokça bilinen ve yazılan tüm dünyaya yayılan sağlık ve eğitim tugaylarının yanı sıra Afrika’ya halkların özgürlükleri için savaşmaya giden Kübalıların hikayesi de yayınlandı Fidel’in Kübası yazı dizisi içinde (ii).
Peki tüm bu diğerkamlığı Küba toplumu içinde başka bir perspektifle örgütleyen mekanizmalar, yetişkin Kübalıların anavatanları dışındaki dünyanın dört bir yanına da gitmelerini sağlayan nedir? Çocuklar ve çocukların hayatının toplumsal araçlarla nasıl örgütlendiği meselesi herhangi bir topluma dair çok temel parametreler sunuyor bize. Sanat ise bu yazıda değinilecek ve parlayacak başlıklardan biri.
Fidel’in 90. yaşgünü kutlamaları 13 Ağustos 2016’da Karl Marx Tiyatrosu’nda görkemli bir festival olarak düzenlendi. Festivalde hepimizin yüzünü gülümsemesine sebep olan ise Silvio Rodriguez ile birlikte sahne alan Küba Çocuk Tiyatrosu kumpanyası La Colmenita oldu.
1976 yılında başka bir katliamla başlayan ancak bugünün Kübasının toplumsal hayattaki en önemli başarılarından birine, mutlu çocuklar / iyi insanlar yetiştirmeye uzanan bir tiyatro topluluğu La Colmenita.
José Marti Küba Dostluk Derneği’nin 2008 ve 2010 yılları arasında Türkiye’deki Küba ve tiyatroseverlerle buluşturduğu kumpanyanın hikayesi ve ilkeleri, bu konuda az çok yol gösterici oluyor.
Katılımın yeteneğe değil isteğe ve çalışmaya bağlı olduğu, her haftaki çalışmasına çocukların o hafta yaptıkları iyilikleri anlatarak başladıkları, temel motivasyonu “iyi insan yetiştirmek” olan bir çocuk tiyatrosu kumpanyası La Colmenita.
La Colmenita’da en büyük endişe, sahneye çıkan orada devleşen çocukların sonrasında bu nedenle yaşayabilecekleri sorunların önüne geçmek oluşturuyor. “Küçük divalar, minik yıldızlar” yetiştirmenin en çok çocuğa zarar verdiğinin bilinciyle; bir gün sahnede baş rol oynayan çocuk ertesi gün kostüm sorumlusu olabiliyor.
Hazır çocuk oyunlarını sahnelemeyen La Colmenita, oyunun kurgulanmasını ve üretimini de kolektifleştirerek çocuklarla birlikte yapıyor. Hatta 10 yaşında bir kız çocuğu tarafından kurulan Boyeros Colmenita Atölyesi, yerel olarak başarılı olan ve o bölgeyle sınırlı kalan ya da büyük kent merkezlerinde yıldızlaşan tiyatro kumpanyaları modeline de meydan okuyor. Küba’da hemen her yerellikte çeşitli ölçeklerde o bölgenin yeteneklerini ve olanaklarını yansıtan Colmenitalar mevcut.
2016 yılında Devlet Onur Nişanı alan Carlos Alberto Cremata, bir röportajında şöyle ifade ediyordu:
Topluluğun amacı insanlık değerlerinin sanat aracılığıyla korunmasını özendirmek, çocukların sanattan keyif almaları ve bu yolla ilerlemelerini, birlikte eğlenmelerini sağlamak, hem bireysel hem de kolektif hayal güçlerini geliştirmek ve çocuğun topluma etkin katılımı için alan yaratmak olarak sıralanabilir. Ancak belki de La Colmenita’nın amaçlarının en önemlisi toplumsal bir işbirliği ile bu eğitsel ve sanatsal faaliyeti süreklileştirerek yaygınlaştırmak. Yani kapitalist toplumlarda alışık olduğumuzun tersine, topluluk tek bir yıldız topluluk olarak kalmaktansa, ülkenin pek çok kentinde yeni La Colmenita toplulukları kurulması için bireyleri teşvik ediyor (iii).
Çok az mezunu profesyonel olarak sanatçı olan ancak tiyatroyla, sanatla ilişkili doktorlar, mühendisler, şoförler, terziler yetiştiren la Colmenita için Fidel 1 Mayıs 2009 tarihli yazısında şunu söylemişti:
Bugün 1 Mayıs Yürüyüş kortejini sonlandıran Bilgisayar Bilimleri Üniversitesi öğrencilerinin, Üniversite Federasyonu üyelerinin, kendilerini sosyal işçiler olarak biçimlendiren mütevazi gençliğin ve La Colmenita çocuklarının genç ve emekçi ellerinde bayrağımızın renkleri kırmızı, mavi ve beyaz taşınıyordu. Onlar ve Devrimin diğer yaratıcıları kimsenin söndürmeye cüret edemeyeceği bir ateşin taşıyıcısı olduklarını biliyorlardı (iv).
Bu yazıyla uğraşırken Adana’dan katliam haberi geldi. Bir tarikatla ilişkisi olduğu ifade edilen öğrenci yurdunda kilitli kalan 11’i çocuk 12 kişi, çıkan yangında hayatını kaybetti. Küba’yı diğer ülkelerden ayırt eden en önemli şey belki de bu; çocuklarına verdiği kıymet… Yüzünü sanata dönmüş, kolektivizmi ve iyi insan olmayı düstur edinmiş çocuklarla La Colmenita, Küçük Arı Kovanı Çocuk Tiyatrosu Kumpanyası, Küba sosyalizmini yarına taşıyacak yeni insanın inşasında önemli girişimlerden birini oluşturuyor. Ve bu küçük adanın her muazzam başarısı gibi kendi parlaklığını ve mütevazılığını barındırıyor.
Gülzerin Kızıler
(i) Fidel Castro İki Ses Bir Biyografi, Ignacio Ramonet, Sf.459, Doğan Kitap
(ii) http://haber.sol.org.tr/dunya/sol-fidelin-ulkesini-anlatiyor-afrikanin-k…
(iii) http://haber.sol.org.tr/bizimamerika/la-colmenita-kucuk-ari-kovani-32120
(iv) http://www.fidelcastro.cu/es/articulos/hay-que-darlo-todo
http://haber.sol.org.tr/dunya/sol-fidelin-ulkesini-anlatiyor-fidelin-ulkesinde-cocuklar-177700