Demans toplum üzerinde giderek daha fazla oranda yük oluşturan bir hastalık. Dünyada yarattığı toplam maliyet yükü yıllık 8.2 milyar dolar. Bu miktar toplam ekonomik hasılanın yaklaşık %1’ine denk geliyor. Küba’da da durum buna benzer. Demanslı hasta sayısı 130 bin kadar. 65 yaş üzerindeki nüfusta demans sıklığı %10 düzeyinde.
DSÖ’NÜN YAKLAŞIMI
Dünya Sağlık Örgütü, bu gelişmeler nedeniyle, 2012 yılında hükümetleri demansa öncelik vermeye çağırdı. 2015 yılında bu amaçla Cenevre’de bir konferans topladı.
Küba kendi grubunda ulusal strateji oluşturan ilk ülke
Küba, Kosta Rika ve Meksika ile birlikte, demansa karşı ulusal politika geliştiren ilk orta-düşük gelirli ülke oldu.
2013 yılında oluşturulan strateji, sağlık hizmetlerinin diğer bileşenlerinde de geçerli olan örgütlenme ilkeleri üzerine oturtuldu: Parasız, kapsayıcı ve bölge tabanlı hizmet.
AİLE HEKİMLERİNİN İŞLEVİ
Demansla mücadele stratejisi aile hekimliği düzeyinden başlıyor. Hastalığa yönelik kapsayıcı rehabilitasyon hizmetlerinin başlangıç noktası da burası. Amaç demansı toplum içinde ve toplumla birlikte ele alarak hastaların hastaneye ve diğer yataklı kurumlara bağımlı hale gelmelerini engellemek.
Hastalara tanı koyma, diğer kronik hastalıklarıyla birlikte ele alma ve gereken uzmanlarla konsülte etme sorumluluğu aile hekimlerinin üzerinde.
HAFIZA KLİNİKLERİ VE 7/24 HEMŞİRE EVLERİ
Ulusal strateji her belediye bölgesinde en az bir tane hafıza kliniğinin oluşturulmasını hedefliyor. Bu kliniklerde birbirleriyle ilgili değişik uzmanların bir arada hizmet vermesi amaçlanıyor.
Bir diğer yeni kurum ise bu hastalara özel günlük bakım evleri. Buralarda hemşireler, sosyal hizmet uzmanları çalışıyorlar. Strateji bu evlerin de belediyeler temelinde yaygınlaştırılmasını hedefliyor. Bakım evlerinde müzik tedavisi, el becerilerine dayalı aktiviteler, fiziksel rehabilitasyon ve grup terapisi gibi uygulamalar gerçekleştiriliyor. Aileler demanslı hastalarını gün boyunca bu evlere bırakabiliyorlar.
Ancak önemli bir sorun yalnız yaşamak zorunda olan demanslı sayısının artıyor olması. Küba sağlık bakanlığı bu sorunla baş edebilmek için 24 saat açık hemşire evlerini hizmete sokuyor. Yalnız demanslılar buralarda yaşayabiliyorlar.
Demanslılara yönelik tıbbi bakım için hastaneler de çok önemli. Halihazırda bütün hastanelerde geriatri servisi bulunmuyor. Bakanlık hafıza kliniklerini hastanelerde de açmayı planlıyor.
Bütün bu düzenlemelerin belki de en önemli gereksinimlerinden birisi tanımlanan kurumlarda hizmet verecek sağlık personelinin konuyla ilgili olarak eğitilmesi. Ulusal stratejinin önemli ayaklarından birisi de bu.
DEMANSI ÖNLEMEK İÇİN KRONOİK HASTALIKLARI ÖNLEMEK
Demansın bir yaştan sonra engellenemeyeceğine ilişkin kanı yaygın olsa bile bu doğru değil. Demansı artıran diyabet gibi risk faktörlerinin engellenmesi demans sıklığının azaltılmasını, demanslıların hayatlarını kendi başlarına sürdürmelerini sağlayacak önemli bir müdahale.
Bu nedenle aile hekimliği merkezleri düzeyinde yaşlılara fiziksel aktivite olanakları yaratılmaya çalışılıyor. Amaç obezitenin, sigara bağımlılığının, kalp damar sistemi hastalıklarının, hipertansiyonun engellenmesi. Bu hastalıkların tümü demansı kolaylaştırıyor, erken yaşlara çekiyor ve tedavisini zorlaştırıyor.
KÜBA’NIN VAZGEÇİLMEZİ: TOPLUM KATILIMI
-Küba’nın bazı bölgelerinde, daha şimdiden, demansı önleme amaçlı toplum katılımı projeleri hayata geçirilmiş durumda. Bu programların ülkenin merkez ve doğu illerine yaygınlaştırılmasına ihtiyaç var. En önemli sıkıntı mali kaynak.
Küba’da sağlıkta toplum katılımı olmazsa olmaz ilkelerden birisi. Demans konusunda da aynı rota üzerinden ilerlendiğini görüyoruz.
Küba’nın demans konusundaki ulusal stratejisi, bir halk sağlığı sorununun, sağlık sisteminin tabanından başlayarak en üst düzeylere kadar nasıl entegre edilmesi gerektiği konusunda yine iyi bir örnek oluşturuyor.
İlker Belek
Kaynak: medicc.org
http://haber.sol.org.tr/toplum/kubadan-alzheimer-ve-demans-ile-mucadele-atagi-181933