Sosyalizme dayanan Küba sağlık sisteminde sağlık hizmetlerine erişilebilirlik, vatandaşların temel bir hakkı olarak görüyor. Sağlık sistemi esas olarak hastalıkları önleyici bir yaklaşıma odaklanıyor ve en basit kontrolden en karmaşık cerrahi müdahaleye kadar tüm hizmetler ücretsiz olarak sunuluyor. Diş bakımı, ilaçlar ve hatta doktorlarca gerçekleştirilen ev ziyaretlerinin tamamı sistem tarafından karşılanıyor.
Adadaki bu kusursuz sistem sağlık istatistiklerince de destekleniyor: Bebek ölüm hızı bin doğumda 4.2 (2015’te İngiltere’de bu rakam 3.5, Türkiye’de* 10.7), yaşam beklentisi kadınlarda 81 yıl, erkeklerde 77 yıl (İngiltere’de kadınlarda 83 yıl, erkeklerde 79 yıl; Türkiye’de** kadınlarda 81 yıl, erkeklerde 75 yıl) ve birçok gelişmiş ülkedekinden bir hayli yüksek olmak üzere her 150 kişiye bir doktor düşüyor (İngiltere’de 1000 kişiye düşen doktor sayısı 2.8, Türkiye’de 557 kişiye bir doktor düşüyor.).
AZ ŞEYLE ÇOK ŞEY BAŞARABİLMEK
Tüm bunlar sadece propaganda mı? Bunun için cevabım hayır olurdu. Bu ülkede tıp fakültesi öğrencisi olarak yedi yıl geçirme şansım oldu ve sağlık hizmetinin olumlu yanlarının yanı sıra olumsuz yanlarını da birinci elden görmüş oldum.
Bir Amerikan vatandaşı olarak, her zaman Kübalıların az şeyle çok şey başarabilmeleri beni etkilemiştir. Sağlık çalışanlarının profesyonelliği ve alçak gönüllülüğü kuşkusuz övgüye değerdi. Az maaşlar almalarına rağmen (Doktorlar ayda yaklaşık £52= yaklaşık 239 TL kazanıyor.), pek çok durumda fazladan çalışıyorlar, çünkü binlerce meslektaşı Venezuela ve Brezilya gibi diğer ülkelerde sağlık hizmetine destekte bulunmak üzere gönderildi.
Üstelik bunları en son teknolojiler olmadan ya da bazı ekipmanların hastanelere gelmesini haftalarca beklemek zorunda kalarak ve bazen de elektriksiz ya da susuz bir ortamda gerçekleştiriyorlar. Övgüye değer bir hizmet sunmak için tüm bu engelleri ve zorlukları aşmaya devam ediyorlar. Kübalı doktorlar genellikle ülkelerinde doktor olmanın parayla değil, başkalarına yardım etme ihtiyacıyla ilişkili olduğunu dile getirirler. Bu bakış açısı tıp okulunda bana öğretilen ilk şeylerden biriydi.
Binlerce doktorun yurtdışına gönderilmesi, övgüye değer bir eylem olsa da, ulusal sistemi baskı altında bırakıyor. Daha az doktor ve uzmanla hastanelerde ve kliniklerde kuyruklar daha uzun sürüyor ve bekleme süreleri de uzuyor. Bunun yanı sıra bir hastanın, ona en yakın olan doktor Venezuela’ya gönderildiğinden, başka bir bölgeye seyahat etmesi gerekebiliyor. Ancak ülke dışına gönderilen doktorların bıraktığı boşluğu doldurmaya yardımcı olmak için Küba’da halen daha pek çok sağlık uzmanı eğitilmeye devam ediyor.
SAĞLIK ALTYAPISINDAKİ SORUNLAR
Küba’nın sağlık altyapısı ciddi dikkat gerektiriyor. Bazı kliniklerin ve hastanelerin onarılması gerekiyor. Daha modern tıbbi ekipmanlara ve kesintisiz elektrik ve suya da acilen ihtiyaç var. Ancak söz konusu meselelerde, ABD hükümetinin Küba’ya uyguladığı ambargonun büyük zararlı etkileri yadsınamaz. Küba’nın ABD gibi komşu bir ülke yerine tıbbi ekipmanlarını Çin’den tedarik etmesi bu duruma örnek olarak verilebilir. Bütün bu güçlüklere rağmen, Küba birincil sağlık hizmetinin önemini vurgulamaya devam etti. Belki de uygulanan engeller Küba’nın başarısının anahtarı olabilir.
Ada, ABD’li öğrenciler de dahil olmak üzere her yıl yabancı öğrencilere yüzlerce burs sunmaya devam ediyor. Bu burslar genellikle düşük gelirleri nedeniyle tıp fakültesine başvuramamış öğrencilere açık. Latin Amerika Tıp Fakültesi (Escuela Latinoamericana de Medicina), 100’den fazla ülkeden binlerce öğrenci ile birlikte batı yarımküredeki en büyük tıp fakültelerinden biridir. Meslektaşlarımın birçoğu, ABD’deki tıp okullarına gittikten sonra binlerce dolar borçlanırken, Küba, benim gibi bir yabancıya ücretsiz bir eğitimi fırsatı sağladı.
İyileştirilmeye ihtiyaç duyan bir takım sorunlar ve güçlükler olsa da, Küba, açık kalp ameliyatınız nedeniyle sizi hayat boyu borçlu bırakmaz. Küresel güçlerle rekabet edebilen biyoteknoloji ve ilaç endüstrisine sahiptir. Sosyoekonomik statülerinden ötürü insanları geri çevirmez. Halkı için var olan bir sistemdir.
Haber kaynağı: Rich Warner. Is the Cuban healthcare system really as great as people claim? https://theconversation.com/is-the-cuban-healthcare-system-really-as-gre…
Metin içerisindeki kaynaklar:
* Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). Ölüm İstatistikleri, 2015http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21522
** Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). Hayat Tabloları 2013-2015
www.tuik.gov.tr/PdfGetir.do?id=21509
bilimsoL – Başak Dönertaş